Wymowa samogłosek nosowych

Największym zróżnicowaniem na badanym obszarze wykazuje się jednak wymowa odpowiedników ogólnopolskich ę i ą.

Te właśnie samogłoski nosowe wymawiane są w bardzo różny sposób w południowej Małopolsce.

W północnej części badanego obszaru (Uszew, Rajbrot) -ę na wymawia się jak -e: ide, biere, geś, rece, wiecy (idę, biorę, gęś, ręce, więcej). Już od Iwkowej jednak pojawia się wymowa -o: ido, biero, goś, roka, wiocy. Bliżej Sącza zdarza się jednak również usłyszeć starszą wymowę, gdzie podstawowa barwa samogłoski to a (ida, biera, gaś, raka, wiacy). Niekiedy barwa tej samogłoski to dźwięk pośredni między a i e, zapisywany przez językoznawców jako .

W ślad za wymową ę jako o idzie najczęściej wymowa samogłoski e przed spółgłoską nosową, np. ogólnopolskiemu słowom ten dzień odpowiada najczęściej ton dzioń, dzioj.

Do lat 60. XX wieku wydawało się, że stan jest stabilny, lecz nowsze badania pokazują, iż tam, gdzie dotychczas były samogłoski „typu sądeckiego” (ę wym. jak nosowe a, ã, ą wymawiane jak nosowe o – õ), rozszerza się owa „jednonosówkowość” lub ewolucja daje stan, który przede wszystkim można rozpoznać jako mocno rozchwiany i pełen wariantów.

Jest to bogactwo trudne do ogarnięcia. Czeka ono na kolejnych badaczy.

Zob. mapy z książki Jerzego Reichana pt. Małopolskie gwary jednonosówkowe, Wrocław 1980 (badania z początku lat 50. XX w.)

Punkty z map:

207 – Rajbrot

214 – Uszew

215 – Porąbka Uszewska

216 – Gnojnik

217 – Gosprzydowa

218 – Czchów

219 – Iwkowa (badania M. Małeckiego z lat 30.)

220 – Wojakowa

Zob. też. H. Karaś, Gwara podegrodzka po półwieczu od badań Eugeniusza Pawłowskiego